Κοινωνική ἤ ἐθνικοθρησκευτική ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821;

 

Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση

Κοινωνική ἤ ἐθνικοθρησκευτική ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821;

Εἶναι γνωστή ἡ παρερμηνεία τοῦ Εἰκοσιένα, κυρίως ἀπό μαρξιστάς καί ἀριστερούς ἱστορικούς καί διανοουμένους, οἱ ὁποῖοι ἰσχυρίζονται πώς δῆθεν ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1821 δέν εἶχε ἐθνικοθρησκευτικό χαρακτήρα, δέν ἀπέβλεπε δηλαδή στήν ἐκδίωξη τοῦ ἀλλοθρήσκου καί ἀλλοεθνοῦς κατακτητοῦ, δέν ἦταν πόλεμος «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία, γιά τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία», ἀλλά εἶχε κοινωνικά καί ὑλιστικά κίνητρα, ἦταν μία κοινωνική ἐπανάσταση, ἕνας ἐμφύλιος πόλεμος, τῶν πτωχῶν ἐναντίον τῶν πλουσίων, τῶν λαϊκῶν τάξεων ἐναντίον τῶν ἀρχόντων, Τούρκων καί ντόπιων Κοτζαμπάσηδων, καί ὅτι οἱ πρωταγωνιστές τοῦ ἀγῶνος ἐμπνεύσθηκαν ἀπό τίς ἀρχές τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1789. Γιά τήν τελείως ἀνιστόρητη αὐτή, ἀντιεπιστημονική, καί ἰδεολογικά κατασκευασμένη ἄποψη εἶναι τόσο βέβαιοι ὥστε ἰσχυρίζονται πώς ὅσοι δέν τήν δέχονται προδίδουν τό εἰκοσιένα, ὅπως τιτλοφορεῖ τό σχετικό βιβλίο του ὁ Γ. Βαλέτας «Τό προδομένο Εἰκοσιένα», μέ τήν διαφορά ὅτι ἡ προδοσία ἐπιστρέφει πίσω σ᾽ αὐτούς πού τήν ἐφεῦραν. Δέν θά ἀπαριθμήσουμε ἐδῶ ὅσους ἐκπροσωποῦν αὐτήν τήν ἄποψη, ἡ ὁποία συνοδεύεται μάλιστα καί ἀπό ἀντιεκκλησιαστική ἀθεϊστική χροιά, μέ τό ἐπιχείρημα πώς ἡ Ἐκκλησία, ὁ κλῆρος, δέν βοήθησαν τήν ἐξέγερση καί ἦταν μέ τό μέρος τῶν Τούρκων. Χρησιμοποιοῦν μάλιστα καί τό ὄνομα τοῦ πρωτομάρτυρος τῆς ἐλευθερίας, τοῦ πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε´, ἐπικαλούμενοι τόν γνωστό ἀναγκαστικό καί διπλωματικό ἀφορισμό τῆς Ἐπαναστάσεως γιά τό καλό τῶν ὑποδούλων, τόν ὁποῖο μάλιστα σύμφωνα μέ ἔγκυρες πληροφορίες ὁ πατριάρχης κρυφά τόν ἀκύρωσε σέ κρυφή μυστική ἀκολουθία1. Οἱ πιό γνωστοί ἀνάμεσα σ᾽ αὐτούς τούς στρατευμένους στήν μαρξιστική ἰδεολογία ἱστορικούς εἶναι ὁ Γιάννης Κορδᾶτος καί ὁ Γιάννης Σκαρίμπας, μεταξύ ἄλλων εὐαρίθμων.

Οἱ Ἕλληνες ὅμως, ὅπως φάνηκε καί ἀπό τήν μικρή μας ἀναφορά στά προεπαναστατικά κινήματα, δέν περίμεναν τήν Γαλλική Ἐπανάσταση, γιά νά ἀρχίσουν τήν ἐξέγερση ἐναντίον τοῦ ἀλλοθρήσκου καί ἀλλοεθνοῦς κατακτητοῦ. Ὁ Κωνσταντῖνος Νούσκας (ὑποστράτηγος ἐ.ἀ) στό μικρό ἀλλά περιεκτικό καί δυνατό σέ ἐπιχειρήματα βιβλίο του «Ἡ πραγματική ὄψη τοῦ 1821»2, ἀριθμεῖ πάνω ἀπό τριάντα προεπαναστατικά κινήματα, στήν συντριπτική τους πλειοψηφία πρίν ἀπό τήν Γαλλική Ἐπανάσταση, ἡ ὁποία ἐκτός ἀπό τόν ταξικό καί κοινωνικό της χαρακτήρα εἶχε καί ἀντιχριστιανική καί ἀθεϊστική χροιά μέ σφαγές κληρικῶν στήν ἐπαναστατική γκιλοτίνα. Ὁ ἀγώνας ὅμως τοῦ 1821 ἦταν ἐθνικός καί θρησκευτικός, τῶν Ἑλλήνων ἐναντίον τῶν Τούρκων, τοῦ Σταυροῦ ἐναντίον τῆς ἡμισελήνου, εὐλογημένος μέσα σέ ἐκκλησιές καί μοναστήρια μέ πρωτοστάτες καί μπροστάρηδες τούς κληρικούς. Εἶναι ἀμέτρητες οἱ σχετικές πληροφορίες μέσα ἀπό τά ἴδια τά κείμενα τοῦ ἀγῶνος καί ἔχουν συγκεντρωθῆ ἀπό τήν σχετική βιβλιογραφία· μέ ἀφθονία μάλιστα βρίσκει κανείς πολλές ἀπ᾽ αὐτές στό ἐξαιρετικό βιβλίο τοῦ ἀγαπητοῦ συμμαθητοῦ, συναδέλφου στήν Θεολογική Ἐπιστήμη, κ. Πέτρου Γεωργαντζῆ, λαμπροῦ ἐκπαιδευτικοῦ καί ἱστορικοῦ τῆς Θράκης καί ἰδιαίτερα τῆς πατρίδος του Ξάνθης, πού ἔχει τόν τίτλο «Οἱ Ἀρχιερεῖς καί τό Εἰκοσιένα. Ἀντίδραση ἤ προσφορά;»3.

Καί μόνο ἡ σαφέστατη γνώμη τοῦ θρυλικοῦ γέρου τοῦ Μωριᾶ, ἀνάμεσα ἀπό πάμπολλες ἄλλες ἄλλων ἀγωνιστῶν, ἀρκεῖ νά συντρίψει τό ἰδεολογικό κατασκεύασμα τῶν ἀριστερῶν ἱστορικῶν καί διανοουμένων. Λέγει λοιπόν ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: «Ἡ ἐπανάσταση ἡ ἐδική μας δέν ὁμοιάζει μέ καμμίαν ἀπ᾽ ὅσες γίνονται τήν σήμερον εἰς τήν Εὐρώπην. Τῆς Εὐρώπης οἱ ἐπαναστάσεις εἶναι ἐναντίον τῶν διοικήσεών των, εἶναι ἐμφύλιος πόλεμος. Ὁ ἰδικός μας πόλεμος ἦταν ὁ πλέον δίκαιος, ἦταν ἔθνος μέ ἄλλο ἔθνος»4. Καί στόν γνωστό λόγο του στήν Πνύκα πρός τήν σπουδάζουσα νεολαία μεταξύ ἄλλων εἶπε: «Ὅταν ἀποφασίσαμε νά κάμωμε τήν Ἐπανάσταση, δέν ἐσυλλογισθήκαμε οὔτε πόσοι εἴμεθα οὔτε πώς δέν ἔχομε ἅρματα... ἀλλ᾽ ὡς μία βροχή ἔπεσε εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας καί ὅλοι, καί οἱ κληρικοί καί οἱ προεστοί, καί οἱ καπεταναῖοι καί οἱ πεπαιδευμένοι καί οἱ ἔμποροι, μικροί καί μεγάλοι, ὅλοι ἐσυμφωνήσαμε εἰς αὐτόν τόν σκοπόν καί ἐκάμαμε τήν ἐπανάσταση»5.

Εἶναι τόσο ἀστήρικτο τό ἰδεολογικό κατασκεύασμα γιά τόν κοινωνικό χαρακτήρα τῆς Ἐπανάστασης, πού κύριο στόχο βέβαια ἔχει νά πλήξει τήν Ἐκκλησία, τούς κληρικούς, πού δῆθεν δέν βοήθησαν στόν ἀγώνα, ὥστε σοβαροί νεώτεροι ἀριστεροί ἱστορικοί τό ἔχουν ἀπορρίψει. Μνημονεύουμε ἀπό αὐτούς μόνον τήν γνώμη πού ἐξέφρασε ὁ Λέανδρος Βρανούσης, κλείνοντας τίς ἐργασίες σχετικοῦ συμποσίου πού ἔγινε στήν Ἀθήνα τόν Αὔγουστο τοῦ 1981 ἀπό τό Κέντρο Μαρξιστικῶν Ἐρευνῶν (Κ.Μ.Ε.): «Ἄκουσα ὅτι ἔγινε λόγος χτές γιά τόν ἐθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα τοῦ εἰκοσιένα καί θά εἶναι νομίζω θετικό ἀπόκτημα, ἄν μέ τίς ἐργασίες αὐτοῦ τοῦ Συμποσίου ἑδραιωθεῖ ἡ διαπίστωση καί παγιωθεῖ ὁ ὁρισμός ὅτι τό εἰκοσιένα ἦταν ἀγώνας πρώτιστα καί βασικά ἐθνικοαπελευθερωτικός. Ἀγώνας γιά τήν ἐθνική ἀνεξαρτησία. Σ᾽ αὐτό ἔγκειται ὅλο τό μεγαλεῖο του, γι᾽ αὐτό καί μόνο εἶναι σταθμός στήν ἱστορία, σύμβολο καί ὁδηγός. Δόξα λοιπόν στό ἀθάνατο εἰκοσιένα»6. Ὑπάρχει μάλιστα καί ἡ πληροφορία, πού τήν ὀφείλουμε στόν γνωστό ἱστορικό καί βαλκανιολόγο Ἀχιλλέα Λαζάρου, ὅτι ἀκόμη καί ὁ Γιάννης Κορδᾶτος «διόρθωσε τήν ἀρχική του ἄποψη ὅτι ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἦταν κοινωνική. Παραδέχτηκε ὅτι ἦταν ἐθνική»7. Αὐστηρότερος, ἀλλά ἀληθινός, ὁ γνωστός μας χριστιανός λογοτέχνης Γεώργιος Βερίτης εἶπε σχετικά: «Ἐκεῖνοι πού ἰσχυρίστηκαν τήν θέση αὐτή  ἤ εἶχαν χάσει ἐντελῶς τήν αἴσθηση τοῦ γελοίου ἤ δέν ἦλθαν ποτέ στήν παραμικρή ψυχική ἐπαφή μέ τούς ἥρωες τοῦ 21... Ἐποποιΐες ὅπως τοῦ Ἀρκαδίου, τῆς Ἀλαμάνας καί τῆς Γραβιᾶς. Ὁλοκαυτώματα σάν τοῦ Μεσολογγιοῦ δέν βρίσκουν τήν δικαίωση, ἀλλ᾽ οὔτε καί τή γενεσιουργό τους αἰτία παρά μονάχα στήν πίστη στά μεγάλα ἰδανικά».

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Σχετικῶς βλ. Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Ὁ πατριάρχης Γρηγόριος Ε´ στή συνείδηση τοῦ Γένους, Θεσσαλονίκη 1986, ἐκδ. Ἀφῶν Κυριακίδη. Τοῦ αὐτοῦ, Ἱεράρχες Ἐθνάρχες, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 34ἑ.

2. Κωνσταντίνου Νούσκα, Ὑποστρατήγου ἐ.ἀ., Ἡ πραγματική ὄψη τοῦ 1821, ἐκδ. «Λυδία», Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 24ἑ.

3. Πέτρου Γεωργαντζή, Οἱ Ἀρχιερεῖς καί τό Εἰκοσιένα (ἀντίδραση ἤ προσφορά;), Ξάνθη 1985. Πλούσιο ὑλικό ἀπό τίς πηγές ὑπάρχει ἐπίσης στό βιβλίο: Κείμενα Πίστεως καί ἐλευθερίας (Αὐθεντικαί μαρτυρίαι ἐπωνύμων καί ἀνωνύμων Ἑλλήνων περί τῆς Ἐθνεγερσίας τοῦ 1821), Ἐπιμέλεια  Ηλ. Β. Οικονόμου, Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἀθῆναι 1985, ἔκδ. Περιοδικοῦ «Ἐκκλησία».

4. Θ. Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων τῆς Ἑλληνικῆς φυλῆς, «Πάπυρος Πρές», Ἀθῆναι, σελ. 159.

5. Βλ. Γεωργ. Τερτσέτη, Ἅπαντα, Ἀθῆναι 1953, τόμ. Γ´, σελ. 255.

6. Βλ. εἰς Πετρου Γεωργαντζή, ἔνθ᾽ ἀνωτ., σελ. 241.

7. Βλ. Χριστιανική Ένωσις Εκπαιδευτικών Λειτουργών, Ἡ Ἐθνική μας ταυτότητα, Ἀθῆναι 1985, σελ. 42.

Πηγή:  Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση, Τό ἁγιασμένο καί προδομένο ᾽21, Σειρά «Καιρός» 22, Θεσσαλονίκη 2015.